เครื่องวัดค่า Qหรืออาจเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าQuality Factor หรือQ Factor คือเครื่องมือวัดทางไฟฟ้าอิเล็กทรอนิกส์ ชนิดหนึ่งที่ทำหน้าที่วัดค่าความเหนี่ยวนำ ความต้านทานที่ความถี่สูง และค่า Q ของขดลวด นอกจากนั้นยังสามารถใช้วัดตัวเก็บประจุค่าต่ำๆ ได้อีกด้วย


Q meter measures Q, the quality factor of a circuit, which expresses how much energy is dissipated per cycle in a non-ideal reactive circuit:

This expression applies to an RF and microwave filter, bandpass LC filter, or any resonator. It also can be applied to an inductor or capacitor at a chosen frequency. For inductors

Where is the reactance of the inductor, is the inductance, is the angular frequency and is the resistance of the inductor. The resistance represents the loss in the inductor, mainly due to the resistance of the wire.
For LC band pass circuits and filters:

 

การจะบอกว่าขดลวดชนิดใดมีคุณภาพดีหรือไม่ อาจบอกโดยค่าของ Quality Factor  อาจเรียกอีกอย่างว่า Q Factor เป็นค่าที่ใช้ในการกำหนดความเที่ยงตรงของความถี่ที่ใช้ในการกำทอนหรือสั่น ฟ้องของขดลวด ว่าครอบคลุมช่วงความถี่แคบหรือกว้างมากน้อยเพียงใด ซึ่งถ้าขดลวดใดมีค่าความถี่ของการสั่นฟ้องที่แคบ จะทำให้มีค่า Q factor มีค่าสูง ซึ่งหมายถึงว่า ขดขดลวดชนิดนั้นมีคุณภาพที่ดี



Q=f0/f2-f1

f0 อ่านความถี่เข็มเต็มสเกล( 100ua.)

f2 ,f1 อ่านความถี่ที่เข็มประมาณ 70% (70ua.)

 

เรโซแนนซ์ในวงจรRLCแบบอนุกรมและขนานและQfactor

เรโซแนนซ์เป็นปรากฏการณ์ที่เราพบในหลายสาขาของฟิสิกส์ ในวงจรไฟฟ้า เรโซแนนซ์หมายถึงปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ณ ความถี่เฉพาะค่าหนึ่ง ที่ค่าโวลเตจ หรือค่ากระแส หรือค่าความต้านทานอย่างใดอย่างหนึ่งมีค่ามากที่สุดหรือน้อยที่สุด ในวงจรเรโซแนนซ์ทางซ้ายมือ เป็นวงจร LC ต่อแบบขนาน อิมพีแดนซ์มีค่ามากสุดที่เรโซแนนซ์ และสำหรับวงจร LC ที่ต่อแบบอนุกรม อิมพีแดนซ์มีค่าน้อยสุดที่เรโซแนนซ์ ค่าที่มากสุดหรือน้อยสุดของอิมพีแดนซ์ขึ้นกับคุณภาพของชิ้นส่วนประกอบย่อย แต่ในวงจรอุดมคติอิมพีแดนซ์จะมีค่าเป็นอนันต์หรือเป็นศูนย์โอห์ม ตามลำดับ

ถ้าเรามีวงจรดังในตัวอย่างข้างบนค่าอิมพีแดนซ์สุทธิจะเปลี่ยน กับความถี่ดังกราฟในรูปทางขวา ค่าน้อยที่สุดของอิมพีแดนซ์คือ 50 โอห์ม เนื่องมาจากตัวต้านทาน 50 โอห์ม อิมพีแดนซ์ของตัวเหนี่ยวนำและตัวเก็บประจุรวมกันเป็นศูนย์ที่เรโซแนนซ์

ใช้แบบจำลองข้างล่างนี้ดูว่า เรโซแนนซ์เปลี่ยนแปลงอย่างไรกับค่าของ R, L และ C

	ถ้าเราเปลี่ยนค่าของตัวต้านทาน ค่าของกระแสที่ไหลในวงจรจะเปลี่ยนกับความถี่ดังแสดงในรูปทางซ้าย ที่เรโซแนนซ์กระแสจะมีค่าสูงสุดเพราะอิมพีแดนซ์มีค่าน้อยที่สุด
สำหรับกรณีวงจร RLC ต่อแบบขนานกัน อิมพีแดนซ์มีค่าสูงสุดที่เรโซแนนซ์ ค่าอิมพีแดนซ์ของวงจรนี้จะเป็น 50 โอห์ม เนื่องจากผลรวมของอิมพีแดนซ์ของตัวเหนี่ยวนำและตัวเก็บประจุมีค่าเป็นอนันต์ ที่เรโซแนนซ์
	ถ้าเราเปลี่ยนค่าของตัวต้านทาน ค่ากระแสที่เรโซแนนซ์ซึ่งมีค่าน้อยสุดจะเพิ่มขึ้นเมื่อค่าความต้านทานลดลง

กรณี R L และ C ต่อกันแบบอนุกรม จะเห็นว่า ที่ความถี่เรโซแนนซ์ fr ขนาดของอิมพีแดนซ์จะน้อยที่สุดเมื่อ

กรณี R L และ C ต่อกันแบบขนาน จะเห็นว่า ที่ความถี่เรโซแนนซ์ fr ขนาดของอิมพีแดนซ์จะมากที่สุดเมื่อ

ปริมาณที่ใช้บอกความคมของเรโซแนนซ์ (ยอดของเรโซแนนซ์แคบหรือกว้าง) ซึ่งเป็นตัวชี้บอกคุณภาพของวงจรว่าสามารถทำงานได้ดีในช่วงความถี่แคบเพียงไร คือ แฟกเตอร์คุณภาพ (quality factor) หรือค่า Q ของวงจร ซึ่งทั้งในกรณีต่อแบบอนุกรมและขนานจะมีค่า Q = X_L/R = w_LL/R

วงจรที่มีค่า Q สูงจะมียอดเรโซแนนซ์ที่คมหรือแคบ

reff :
1. http://www.tice.ac.th/Online/Online2-2547/nuttapong/nutt1.htm 

2. http://www.153rt.com/index.php/topic,3370.0.html

3. http://physics.kku.ac.th/ac_cai/3_15Thai/3_15.html

4. หนังสือเครื่องวัดทางอิเลคทรอนิคส์และเทคนิคการวัด

5. http://en.wikipedia.org/wiki/Q_meter